Հնարավո՞ր է արդյոք ժամանակակից մարդու կյանքը պատկերացնել առանց համակարգչի և սմարթֆոնի։ Ամենայն հավանականությամբ՝ ոչ։ Համակարգչի և համակարգչային տեխնիկայի բոլոր հնարավորություններից օգտվելով հանդերձ, սակայն, պետք է միշտ հիշել նաև տեխնիկայի առողջության մասին՝ պաշտպանեով այն վիրուսներից, ինչպես մեր օրգանիզմն ենք փորձում զերծ պահել զանազան վարակներից ու դրանց հետևանքներից: Ցավալի է, բայց համակարգչային վիրուսային ծրագրերի հասցրած վնասը իրական է և երբեմն կարող է նաև անդառնալի լինել: Եկե՛ք միասին պարզենք, թե ինչ վտանգավոր համակարգչային վիրուսներ կարող են լինել ինտերնետում և ինչպես պաշտպանվել դրանցից:
Համակարգչային վիրուսների տեսակները
Համակարգչային վիրուսները տարբեր են, բայց նրանց վարքագիծն ունի նույնատիպ փուլեր՝ վարակում, ակտիվացում, վերարտադրություն (ինքնավերարտադրում), վնասում և քողարկում (գաղտնագրում): Ի դեպ, պատահական չէ, որ այս վնասակար ծրագրերը կոչվում են «վիրուսներ», քանի որ դրանք «ապրում» և զարգանում են նույն կերպ, ինչ կենսաբանականները։ Եկե՛ք կանգ առնենք որոշ տեսակների ուսումնասիրությոն վրա: Համակարգչային վիրուսները դասակարգվում են հետևյալով.
• կացության միջավայրը՝ ֆայլային վիրուսներ, մակրովիրուսներ, բեռնման վիրուսներ և ցանցային վիրուսներ.
• վտանգի մակարդակը՝ անվնաս, ոչ վտանգավոր, վտանգավոր և ծայրահեղ վտանգավոր
Կարևոր. Շատ փորձագետներ չեն ընդունում դասակարգումն ըստ վտանգի աստիճանի, քանի որ նույնիսկ անվնաս թվացող վիրուսները վաղ թե ուշ կարող են վնասել համակարգիչը:
• վարակի մեթոդը՝ վերագրանցող, մակաբույծ, հղումներով, ֆայլային վիրուսներ և այլն
• վարակման մեխանիզմը՝ ռեզիդենտ, շարունակական որոնում կատարող և ոչ ռեզիդենտ (մեկանգամյա)
• քողարկման մեթոդը՝ ծածկագրում և կերպարանափոխություն
• նպատակը՝ գովազդ (Adware), շորթում (Ransomware), լրտեսում (Spyware), քողարկում (Rootkit), լինում են նաև տրոյական, բեռնման, սկրիպտ վիրուսներ, մուտանտներ, էքսպլոյտներ, բեքդոր և այլն:
Կարևոր. ILoveYou վիրուսը 2000 թվականին վարակել է ավելի քան 3 միլիոն համակարգիչ՝ պատճառելով այնպիսի ավերիչ վնաս (10 միլիարդ դոլար), որ նույնիսկ գրանցվել է Գինեսի ռեկորդների գրքում:
Ինչպես են ներթափանցում համակարգչային վիրուսները
Վիրուսային ծրագրերի ներթափանցման մի քանի եղանակներ կան: Օրինակ՝ սպամ նամակներ, որտեղ անանուն կամ անհայտ հասցեատերը նամակ է ուղարկում՝ նպատակ ունենալով ստիպել ձեզ բացել կցված ֆայլը, որի միջոցով վիրուսը կարող է թափանցել համակարգիչ: Վարակի աղբյուր են նաև վարակված շարժական կրիչները (USB սարքեր), կոտրված կայքերը, վնասակար մակրոսները և այլն:
Ինչպես պարզել վիրուսի առկայությունը
Հասկանալու համար, թե արդյոք ձեր համակարգիչը վարակված է, դուք պետք է ուշադիր լինեք մանրուքներին և անհապաղ արձագանքեք տագնապալի ախտանիշներին: Անպայման ուշադրություն դարձրեք հետևյալ նրբություններին.
• համակարգչի դանդաղ միացում և կատարողականի հանկարծակի նվազում
• կայքեր նայելիս բացվող պատուհանների ավելացում
• մարտկոցի արագ լիցքաթափում
• անծանոթ ֆայլերի և հավելվածների առկայություն
• ձեր թղթապանակների և ֆայլերի անհետացում
• ֆայլեր միացնելու և ներբեռնելու դժվարություն
• անհայտ ծրագրերի միացում
• անվտանգության ծրագրերի անհետացում
• զննարկիչի (բրաուզեր) սխալ աշխատանք
Որքան շուտ դուք հայտնաբերեք ձեր համակարգչում վիրուսների առկայությունն, այքան շուտ կկարողանաք մաքրել այն և վերականգնել համակարգչի արդյունավետ աշխատանքը:
Կարևոր. Նկատե՞լ եք Ձեր համակարգչի հետ կապված որևէ խնդիր: Կապվե՛ք մասնագետների հետ։ Վերոհիշյալ ախտանիշներից ոչ բոլորը կարող են լինել վիրուսի առկայության պատճառ: Օրինակ՝ մարտկոցի արագ սպառումը կամ համակարգչի դանդաղ աշխատանքը երբեմն միայն ցույց է տալիս, որ ձեր համակարգիչը հնացել է և չի կարող հաղթահարել իր գործառույթները:
Ինչպես պաշտպանել համակարգիչը վիրուսներից
Համակարգիչը վիրուսներից պաշտպանելու համար դուք պետք է նախապես հոգ տանեք դրա անվտանգության մասին: Ահա՛ մի քանի խորհուրդ.
1. տեղադրեք հուսալի հակավիրուսային ծրագիր
2. պարբերաբար թարմացրեք ձեր հակավիրուսային ծրագիրը և Windows-ը
3. մի՛ պատասխանեք անհայտ օգտատերերից ուղարկված էլեկտրոնային նամակներին
4. զգոն եղեք համացանցում որոնումներկատարելիս
5. պահպանեք կարևոր ֆայլերը մի քանի օրինակով, տարբեր տեղերում
6. արգելափակեք ձեր զննարկիչում բացվող անհայտ էջերը
7. տեղադրեք Firewall և այլն:
Այս բոլոր գործողությունները պետք է պաշտպանեն ձեր համակարգիչը: Եթե կարծում եք, որ չեք կարողանում հաղթահարել կամ հարցեր ունեք, դիմե՛ք համակարգիչների սպասարկման մասնագիտացված կենտրոն:
Կարևոր. Եթե համակարգչում հայտնաբերվել է վիրուս, դուք պետք է հնարավորինս շուտ ազատվեք դրանից: Իհարկե, կարող եք ինքներդ փորձել «բուժել» համակարգիչը։ Բայց նպատակահարմար է զանգահարել պրոֆեսիոնալ շտապօգնություն: Ի վերջո, ՏՏ մասնագետներն ունեն անհրաժեշտ գիտելիքներ և կարող են փրկել ձեր համակարգիչը՝ ազատելով այն ցանկացած վիրուսից։
